Chantal Friebertshäuser, Moderna: “Sneller medicijnen op maat ontwikkelen”

“Het mRNA-vaccin tegen COVID-19 heeft ervoor gezorgd dat bijna iedereen Moderna kent”, zegt Chantal Friebertshäuser, Senior Vice President Commercial voor Europa, Midden-Oosten, Australië en Canada bij Moderna. “Het mRNA-ontwikkelingsplatform dat daaraan ten grondslag ligt, is een stuk minder bekend. Toch zit juist in dat toonaangevende technologieplatform de sleutel tot snellere en gepersonaliseerde ontwikkeling van vaccins en therapieën tegen een groot aantal ziekten. Het versnelt niet alleen de ontwikkeling van nieuwe medicijnen, het verhoogt ook de kans dat ze succesvol zijn.”

Gemeenschappelijke factor

Vòòr de pandemie was Moderna nog een research start-up met een bewezen concept voor een vaccin en positieve onderzoeksresultaten. “Inmiddels zijn we aan de vierde versie van praktijktoepassing van het COVID-vaccin toe, waarbij de laatste versies zijn aangepast aan de nieuwe virusstammen die rondgaan. De ontwikkelingssnelheid is hierbij een belangrijke factor. “Als je het vaccin veel later in het seizoen kunt aanpassen op de actuele varianten, werkt het effectiever. In juni maakte de WHO bekend dat XBB de dominante variant van COVID-19 zou worden dit najaar. Vanaf dat moment hebben we ons COVID-19-vaccin aangepast naar een monovalente XBB.1.5-samenstelling, getest in een klinische studie, en nu maakt het aangepaste vaccin deel uit van vaccinatieprogramma’s wereldwijd.”

COVID-19 beslaat slechts een fractie van de 48 onderzoeksprogramma's die Moderna inmiddels heeft lopen. Daarvan zijn er al 38 in de klinische fase. In dat brede portfolio zitten onder andere middelen tegen kanker en zeldzame ziekten. Al die middelen hebben een gemeenschappelijke factor, die samenhangt met het onderzoeksplatform, vertelt Friebertshäuser: “Ze geven het lichaam de instructie om eiwitten aan te maken die ofwel het lichaam beschermen, ofwel normaal functioneren te herstellen. In de zomer is markttoelating aangevraagd bij het Europese Medicijn Agentschap (EMA) voor een kandidaat-vaccin tegen het luchtwegvirus RSV. Ook onderzoeken we de mogelijkheid om tot een combinatievaccin te komen, eerst van COVID-19 met griep, later ook met RSV erbij. Vooral voor ouderen is dat heel goed nieuws, omdat vaccineren de ziektelast bij hen zou kunnen verminderen. Combinatievaccins kunnen daarnaast mogelijk de vaccinatiebereidheid bevorderen omdat hierdoor minder vaccinatiemomenten nodig zijn."

Slagvaardigheid tegen pandemieën

Tijdens de pandemie heeft Moderna in Europa dankzij grote investeringen de sprong van onderzoeksbedrijf naar bedrijf met een volledige productieketen kunnen maken. “In Europa hebben we een aantal productiepartners voor de lange termijn gevonden”, zegt Friebertshäuser, “en als aanvulling daarop een state-of-the-art centrum voor kwaliteitscontrole in Madrid. We vinden het heel belangrijk dat we die kwaliteitscontrole voor de Europese productie ook in Europa kunnen uitvoeren. Dit onderstreept ons commitment om een gedegen voorbereiding op nieuwe pandemieën paraat te hebben, als bijdrage aan Europese autonomie op dat gebied.”

Friebertshäuser: “We vinden het belangrijk dat ons mRNA-platform in de regelgeving van internationale toelatingsprocedures wordt geïntegreerd. Omdat onze producten op hetzelfde platform gebaseerd zijn, zijn er veel dezelfde sleutelelementen van toelatingsaanvragen waarover data moet worden aangeleverd. Het doel is om bij nieuwe aanvragen dubbel werk te kunnen vermijden, zodat we ons des te beter op de aspecten veiligheid en effectiviteit kunnen concentreren. We hebben daarvoor al een 'masterfile' rond platformtechnologie opgesteld om het regelgevingsproces in Europa te vergemakkelijken. Ook dat komt uiteindelijk de snelheid en slagvaardigheid bij een eventuele nieuwe pandemie ten goede.”      

Budgettering voor preventie

Wat in veel Europese landen nog beter kan, is de organisatie en budgettering rond preventie, vindt Friebertshäuser. “Landen zoals het Verenigd Koninkrijk en Australië hebben een systeem voor gezondheidszorg met een volwaardige plek voor preventie met bijbehorend budget. In Nederland, en veel andere Europese landen, is dat helaas niet het geval.”

De Europese Unie pleit ervoor om meer focus op preventie te hebben, onder andere door structurele budgetten voor vaccinatie vrij te maken. “Op het nationale niveau is structurele financiering van vaccinatie van baby's vaak heel gewoon. Voor kwetsbare volwassenen is dat veel minder het geval, en dat is jammer.”

Spiergeheugen

“Tijdens de COVID-19-pandemie hebben we als het ware onze spieren getraind op een aanpak die we met zijn allen nu bijna automatisch kunnen uitvoeren. Eén van de succesfactoren daarbij is dat Europa vanuit de oogpunten van leveringszekerheid en effectiviteit van middelen een wezenlijke keuze uit verschillende middelen van verschillende producenten heeft, zodat er altijd een alternatief voorhanden is. Alle vaccins zijn nu eenmaal verschillend, ook als je twee mRNA-gebaseerde vaccins hebt. Daarom is het cruciaal om de keuze voor de beste te kunnen maken om zo risicogroepen en ouderen te beschermen, en leveringszekerheid te garanderen.” De snelste en makkelijkste manier om dit te bereiken is om hierover EU-breed afspraken te maken, betoogt ze. Friebertshäuser: “Het zou jammer zijn als we het spiergeheugen dat we tijdens de pandemie hebben opgebouwd, weer kwijtraken nu de urgente fase voorbij is. Moderna heeft vertrouwen in de toekomst en wil graag blijven samenwerken op Europees niveau.”

Update oktober 2024: In Europa zijn de COVID-19-vaccins van Moderna inmiddels aangepast aan de JN.1-variant, ook heeft het RSV-vaccin van Moderna goedkeuring ontvangen van de Europese Commissie.

NL-MRNA-2300008